Δέκα χρόνια μετά την αποχώρηση των Γερμανών κατακτητών από την Ελλάδα και πέντε μετά το τέλος του Εμφυλίου πολέμου, ο φωτογράφος Robert McCabe, φοιτητής στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον, επισκέπτεται την Ελλάδα για πρώτη φορά. Είναι το 1954. Ένα ταξίδι, που ήταν προγραμματισμένο να διαρκέσει δυο βδομάδες, κράτησε τελικά μια ζωή, με τον Αμερικανό φωτογράφο να αιχμαλωτίζει -από την Ήπειρο μέχρι την Κρήτη και από την Πύλο μέχρι τη Ρόδο- τα χρόνια της ελπίδας, της ανοικοδόμησης, της νέας εποχής, του «ανοίγματος», του μεταβατικού και κομβικού σημείου της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας.
Το λεύκωμα με τίτλο «Η ΕΛΛΑΔΑ ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ. Τα χρόνια της ελπίδας», που παρουσιάζεται αύριο Τετάρτη 22 Νοεμβρίου 2023, ώρα 18.30, στο Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή (Ερατοσθένους 13, Αθήνα) από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Δελφών (Ε.Π.Κε.Δ.) και τις εκδόσεις Πατάκη, αποτυπώνει στις σελίδες του μέρος από αυτό το συναρπαστικό ταξίδι. Η Ελλάδα που πρωτοείδε ήταν βουτηγμένη στη φτώχεια. Ωστόσο, διαρκής ήταν η έκπληξη και η ευχαρίστηση που ένιωθε από το κέφι, τη ζεστασιά και το φιλόξενο πνεύμα των ανθρώπων αυτών που είχαν επιβιώσει από τον εφιάλτη του πολέμου και τα επακόλουθα δεινά του.
Με αφορμή την αυριανή παρουσίαση, το ΑΠΕ-ΜΠΕ απηύθυνε από μια ερώτηση προς τους τρεις κύριους συντελεστές του καλαίσθητου βιβλίου: τον φωτογράφο Ρόμπερτ Μακέιμπ, τον καθηγητή Παναγιώτη Ροϊλό, πρόεδρο του Ε.Π.Κε.Δ., κάτοχο της Έδρας «Γιώργος Σεφέρης» στο Χάρβαρντ, και τη δημοσιογράφο Κατερίνα Λυμπεροπούλου, που επιμελήθηκαν επίσης τα κείμενα.
Ρόμπερτ Μακέιμπ – «Τι σας λείπει από εκείνη την εποχή;»
«Μου λείπουν οι ενίοτε υπερβολικές, εντελώς αδικαιολόγητες εκφράσεις φιλοξενίας, φιλίας και γενναιοδωρίας. Για παράδειγμα: Σαντορίνη στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Λίγοι τουρίστες. Ένα πολύ φτωχό νησί. Ήμασταν πέντε άτομα. Ο οικογενειακός μου γιατρός, ο αδερφός μου και ένα ζευγάρι Γάλλων. Είχαμε δύο ή τρία πλήρη γεύματα την ημέρα στο εστιατόριο του Λουκά. Μετά από κάθε γεύμα, ο Λουκάς έλεγε να τον πληρώσουμε αργότερα όταν θα ήμασταν έτοιμοι να φύγουμε. Εκείνη η μέρα ήρθε μετά από μια εβδομάδα. Τελειώσαμε ένα άλλο υπέροχο γεύμα και είπαμε στον Λουκά ότι φεύγαμε και ζητήσαμε τον λογαριασμό. Η απάντησή του ήρθε χωρίς δισταγμό: ‘Souvenir!!!’ Και το εννοούσε! (Ένας από εμάς έκρυψε χρήματα κάτω από ένα πιάτο στην κουζίνα).
» Μου λείπουν τα παλιά παλαιοπωλεία της οδού Πανδρόσου και οι μεταλλουργοί στην οδό Ηφαίστου. Από τα δεκάδες παλαιοπωλεία έχει μείνει μόνο ο Μαρτίνος, ακόμα υπό οικογενειακή διαχείριση στο πρόσωπο της Ελένης. Στη δεκαετία του 1950 μπορούσε κανείς να βρει αταξινόμητους εξωτικούς «θησαυρούς» σε οποιαδήποτε τιμή, κατηγορία και εποχή. Η Ηφαίστου είναι πλέον η νέα πρωτεύουσα υποδημάτων της Αττικής».
Κατερίνα Λυμπεροπούλου – «Πώς ξεκίνησαν όλα;»
«Το καλοκαίρι του 2022 έθεσα υπόψη του Robert McCabe την πρόταση του pροέδρου του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών, Παναγιώτη Ροϊλού, να φιλοξενηθεί έκθεση φωτογραφιών του στους χώρους του Ε.Π.Κε.Δ. Θυμάμαι μόλις δέκα λεπτά μετά την αποστολή του e-mail που του είχα στείλει, ήρθε με ενθουσιασμό η θετική του απάντηση. Η θεματική ‘Η Ελλάδα μετά τον πόλεμο, τα χρόνια της ελπίδας’ ήρθε ως φυσική εξέλιξη αν σκεφτεί κανείς ότι ένα μεγάλο μέρος του έργου του φιλέλληνα McCabe έχει συνδεθεί με τα μεταπολεμικά χρόνια της χώρας, όταν ως φοιτητής του Αγγλικής Φιλολογίας του Princeton ήρθε στην Ελλάδα πρώτη φορά το 1954 για ένα καλοκαιρινό ταξίδι αναψυχής που ήταν προγραμματισμένο να διαρκέσει δυο εβδομάδες και τελικά κράτησε … για πάντα δεδομένου του ότι παντρεύτηκε και Ελληνίδα, την Ντίνα McCabe. Η χώρα σαγήνευσε αυτόν τον ευαίσθητο και καλλιεργημένο νεαρό, την οποία εξακολουθεί να φωτογραφίζει και μεταξύ της οποίας και των ΗΠΑ, να μοιράζει τη ζωή του σήμερα. Αυτή η συνεργασία ‘γέννησε’ το βιβλίο ‘Η Ελλάδα μετά τον πόλεμο. Τα χρόνια της ελπίδας’ (ελληνόφωνη έκδοση: Πατάκης, αγγλόφωνη έκδοση: Abbeville Press) και τη σχετική έκθεση που φιλοξενήθηκε από τον Ιούνιο ως τον Σεπτέμβριο του 2023 στο Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών την οποία είδαν περισσότεροι από 3.000 άνθρωποι.
» Νομίζω ότι ο Ρόμπερτ Μακέιμπ εξακολουθεί να έχει την ίδια περιέργεια που είχε όταν ως 20χρονος νεαρός ήρθε για πρώτη φορά στη χώρα μας σε ένα μακρύ ταξίδι με πλοίο από την Αμερική με τον αδερφό του κι έναν Έλληνα φίλο τους και μαγεύτηκε από αυτή τη χώρα. Ως γιος μεγάλου εκδότη εφημερίδας των ΗΠΑ -που ζυμώθηκε κιόλας με το ρεπορτάζ- νομίζω ότι στην ψυχή του ήταν και είναι φωτορεπόρτερ. Γι’ αυτό και η δουλειά του είναι ένα κομμάτι ιστορίας. Εκτός από περιέργεια, θα προσέθετα και τη διεισδυτικότητα σκιαγραφώντας την προσωπικότητα και το έργο του».
Παναγιώτης Ροϊλός – «Με αφορμή την έκθεση και το λεύκωμα, ποιο είναι το όραμα του Ε.Π.Κε.Δ.;»
«Το Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών έχει μακρά και σπουδαία ιστορία και είναι μεγάλη χαρά και ευθύνη για εμένα που διαδέχτηκα την κ. Ελένη Γλυκατζή-Αρβελέρ στην άμισθη, τιμητική θέση του προέδρου του Διοικητικού Συμβουλίου του. Στόχος και όραμα μου είναι οι Δελφοί, εμβληματικό τοπόσημο της παγκόσμιας πολιτισμικής ιστορίας, να καταστούν ένας εκ νέου “ομφαλός” του σύγχρονου πολιτισμού. Η σχεδόν εικοσάχρονη ενασχόληση μου με τον ερευνητικό χώρο της πολιτιστικής πολιτικής στο πλαίσιο του ομώνυμου ερευνητικού Σεμιναρίου στο Κέντρο Διεθνών Σχέσεων Weatherhead του Χάρβαρντ και σχετικές πρωτοβουλίες στον τομέα αυτό με διεθνείς συνεργασίες και επαφές με έχουν, μεταξύ άλλων, οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι, σε μια άκρως μεταβατική εποχή όπως η δική μας, είναι ζωτικής σημασίας η κατά το δυνατόν προαγωγή διεθνών πολιτιστικών συνεργειών που άπτονται πρωτίστως κρίσιμων ζητημάτων τα οποία αντιμετωπίζει σήμερα η ανθρωπότητα.
»Αυτόν τον στόχο εξυπηρετούν πάγια προγράμματα του Κέντρου, όπως για παράδειγμα εκθέσεις, διεθνή συνέδρια, εργαστήρια θεάτρου -συχνά με έμφαση σε σύγχρονες αναγνώσεις του διαχρονικού αρχαίου δράματος-, η διεπιστημονική Δελφική Ακαδημία Ευρωπαϊκών Σπουδών -μοναδική στο είδος της στην Ελλάδα και όχι μόνο- και βεβαίως ο πρόσφατος θεσμός των Δελφικών Διαλόγων, που εξ ολοκλήρου χρηματοδοτείται γενναιόδωρα από την Eurolife. Θα ήθελα εδώ να σημειώσω ότι οι Πρώτοι Δελφικοί Διάλογοι με θέμα την τεχνολογία και τη δημοκρατία, υπό την αιγίδα της Προέδρου της Δημοκρατίας, στέφθηκαν με απόλυτη επιτυχία. Αρκεί να αναφέρω ότι τους παρακολούθησαν διαδικτυακά πάνω από 85.000 άνθρωποι από όλον τον πλανήτη! Είναι μια σημαντική ένδειξη, φρονώ, ελπίδας ότι οι Δελφοί επανέρχονται στο επίκεντρο του παγκόσμιου χάρτη ως τόπος παραγωγής όχι πια μαντικών θεσφάτων, αλλά δημιουργικής διερεύνησης του κρίσιμου παρόντος και του ακόμη κρισιμότερου, όπως διαφαίνεται, μέλλοντος μέσω στοχαστικών και πολιτιστικά διαμεσολαβημένων προσαρμογών και -το πιο σημαντικό- κριτικών προτάσεων. Ήταν πιστεύω συμβολική και αρμόζουσα η επιλογή να αρχίσει η νέα αυτή περίοδος του διαχρονικού οράματος και αποστολής του Ε.Π.Κε.Δ. με μια έκθεση όπως αυτή των φωτογραφιών του Ρόμπερτ Μακειμπ που εστιάζεται στα χρόνια της ελπίδας της μεταπολεμικής Ελλάδας. Θα ήθελα, τελειώνοντας, να επισημάνω πόσο δημιουργική, υποδειγματική πραγματικά, ήταν η συνεργασία όλων μας στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Δελφών με τον Ρόμπερτ και την Κατερίνα Λυμπεροπούλου».
Στην παρουσίαση θα μιλήσουν οι Παναγιώτης Ροϊλός, Robert McCabe, Κώστας Κωστής, Καθηγητής ΕΚΠΑ, διευθυντής ΜΙΕΤ, Έρη Σταυροπούλου καθηγήτρια ΕΚΠΑ, μέλος του ΔΣ του Ε.Π.Κε.Δ. Χαιρετισμούς θα απευθύνουν ο Κυριάκος Κουτσομάλλης, Γενικός Διευθυντής Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή και η Άννα Πατάκη εκδότρια. Τον συντονισμό θα κάνει η Κατερίνα Λυμπεροπούλου. Η έκθεση του φωτογραφιών του λευκώματος παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών στους Δελφούς (Ιούνιος -Σεπτέμβριος 2023). Μετά την έκθεση, τα έργα δωρίστηκαν στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο και αποτελούν μέρος της μόνιμης συλλογής του ενώ αυτό τον μήνα θα παρουσιαστούν στο War Memorial Museum στη Σεούλ της Κορέας υπό την αιγίδα του Έλληνα πρέσβη στη Σεούλ και του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου.
Φωτογραφίες © Robert McCabe
Ελένη Μάρκου
ΑΠΕ-ΜΠΕ
