Connect with us

ΕΠΙΣΤΗΜΗ

ΗΠΑ: Δοκιμές με εγκεφαλικά εμφυτεύματα σε ανθρώπους ξεκινάει η εταιρεία Neuralink του Έλον Μασκ

Η start – up εταιρεία Neuralink του Έλον Μασκ, με έδρα την Καλιφόρνια των ΗΠΑ, ανακοίνωσε χθες Πέμπτη (25.5.2023) μέσω του Twitter ότι έλαβε την άδεια των αμερικανικών υγειονομικών αρχών για να δοκιμάσει διασυνδεδεμένα εγκεφαλικά εμφυτεύματα σε ανθρώπους.

Πρόκειται για «σημαντικό βήμα που θα επιτρέψει μια μέρα η τεχνολογία μας να βοηθήσει πολλούς ανθρώπους», ανέφερε η νεοφυής επιχείρηση, που έχει έδρα τη Καλιφόρνια των ΗΠΑ και ανήκει στον Έλον Μασκ, σπεύδοντας να διευκρινίσει πως η «στρατολόγηση» εθελοντών για τις «κλινικές δοκιμές» με εγκεφαλικά εμφυτεύματα που θα διεξαγάγει, «δεν έχει αρχίσει ακόμη».

Επικοινωνία με υπολογιστή μέσω εμφυτευμάτων

Η εταιρεία των ΗΠΑ, που ανήκει στον μεγιστάνα Έλον Μασκ, σχεδιάζει διεπαφή που θα εμφυτεύεται στον ανθρώπινο εγκέφαλο ώστε να επιτρέπει επικοινωνία με υπολογιστές μέσω της σκέψης.

Η νέα τεχνολογία που θα δοκιμάσει στις ΗΠΑ η εταιρεία του Έλον Μασκ, αναμένεται πάνω απ’ όλα να βοηθήσει παράλυτους, ή πάσχοντες από νευρολογικές παθήσεις.

Η εταιρεία θέλει κατόπιν να κάνει επαρκώς ασφαλείς και αξιόπιστες τις συσκευές ώστε να μπορούν να εμφυτεύονται σε ανθρώπους διατεθειμένους να δαπανήσουν χιλιάδες δολάρια ώστε ο εγκέφαλός τους να αποκτήσει μεγαλύτερη ισχύ.

Για τον Έλον Μασκ, ο οποίος ίδρυσε τη Neuralink το 2016, το τσιπ που θα εμφυτεύεται σε ανθρώπους ίσως επιτρέψει στην ανθρωπότητα να επιτύχει «συμβίωση με την τεχνητή νοημοσύνη», όπως το έθεσε το 2020, σε εκδήλωση της εταιρείας.

Ο φόβος του Έλον Μασκ

Ο δισεκατομμυριούχος φοβάται πως η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) θα ξεπεράσει τον άνθρωπο και θα πάρει τον έλεγχο μια μέρα.

Τον Μάρτιο, ο Έλον Μασκ ίδρυσε στις ΗΠΑ την X.AI, άλλη νέα επιχείρηση ειδικευμένη στην ΤΝ, πιθανόν για να ανταγωνιστεί με την OpenAI, εταιρεία δημιούργημα της οποίας είναι το ChatGPT, λογισμικό ικανό να αλληλεπιδρά με ανθρώπους και να παράγει κείμενα κάθε λογής όταν του το ζητούν.

«Είμαστε πλέον πεπεισμένοι ότι η συσκευή της Neuralink είναι έτοιμη για τους ανθρώπους, άρα το χρονοδιάγραμμα εξαρτάται από τη διαδικασία έγκρισης του FDA», του αμερικανικού οργανισμού φαρμάκων, τόνιζε μέσω Twitter στα τέλη Νοεμβρίου, έναν μήνα αφού αγόρασε τον ιστότοπο κοινωνικής δικτύωσης.

Ο FDA δεν απάντησε αμέσως όταν του ζήτησε σχόλιο το Γαλλικό Πρακτορείο.

Ο επικεφαλής της Tesla (ηλεκτρικά αυτοκίνητα) και SpaceX (διάστημα) συνηθίζει να κάνει φιλόδοξες ως παρακινδυνευμένες προβλέψεις, π.χ. για την αυτονομία των αυτοκινήτων της Tesla. Τον Ιούλιο του 2019, διαβεβαίωνε πως η Neuralink θα ξεκινούσε τις πρώτες κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους το 2020.

Πλοήγηση στο διαδίκτυο τηλεπαθητικά

Κατά καιρούς, ο Έλον Μασκ έχει βρεθεί στα πρωτοσέλιδα με δηλώσεις του για την τεχνολογία της φύσης αυτής, για παράδειγμα πως θα μπορούσε να θεραπεύσει από την παχυσαρκία ως τον αυτισμό και τη σχιζοφρένεια, ή το θα επέτρεπε να πλοηγείται κανείς στο διαδίκτυο τηλεπαθητικά. Πέρυσι διαβεβαίωνε πως είναι τόσο σίγουρος για την ασφάλεια της συσκευής της εταιρείας του, που θα την εμφύτευε στα παιδιά του.

Μέχρι σήμερα, πρωτότυπα των εμφυτευμάτων, που έχουν μέγεθος όσο ένα μικρό κέρμα, έχουν εγκατασταθεί σε κρανία ζώων. Πίθηκοι μπόρεσαν έτσι να «παίξουν» βιντεοπαιγνίδια, ή να «πληκτρολογήσουν» λέξεις σε οθόνες, απλώς μετακινώντας με τα μάτια τον κέρσορα στην οθόνη.

Στα τέλη Νοεμβρίου, η start-up έκανε λόγο για προόδους στον σχεδιασμό ρομποτικού χειρουργού και στην ανάπτυξη άλλων εμφυτευμάτων, που θα τοποθετούνται στον νωτιαίο μυελό ή στα μάτια, για να αποκαθίσταται η δυνατότητα κίνησης ή η όραση.

Ζητούσε να προχωρήσουν πιο γρήγορα οι έρευνες

Το 2022, ο Έλον Μασκ εξόρκισε τους εργαζόμενους της Neuralink να προχωρήσουν με πολύ μεγαλύτερη ταχύτητα. «Θα είμαστε όλοι νεκροί προτού να παραχθεί κάτι που θα είναι χρήσιμο», τους είχε πει σε σύσκεψη την περασμένη χρονιά, σύμφωνα με το πρακτορείο ειδήσεων Bloomberg.

Στο παρελθόν, ο FDA είχε επισημάνει αρκετά πεδία για τα οποία θα χρειαστεί να λάβει πειστικές απαντήσεις προτού εγκρίνει δοκιμές σε ανθρώπους — για τη μπαταρία λιθίου του εμφυτεύματος, για το ενδεχόμενο καλώδια να βγουν από το εμφύτευμα και να βλάψουν τον εγκέφαλο, για τη δυνατότητα ασφαλούς αφαίρεσης της συσκευής χωρίς να υποστούν ζημιά εγκεφαλικοί ιστοί κ.λπ..

Και άλλες εταιρείες εργάζονται στον έλεγχο υπολογιστών με τη σκέψη, όπως η Synchron, που ανακοίνωσε τον Ιούλιο του 2022 πως εμφύτευσε την πρώτη διεπαφή εγκεφάλου-μηχανής στις ΗΠΑ.

NEWSIT

Continue Reading
Advertisement

ΕΠΙΣΤΗΜΗ

Ευθύμιος Λέκκας: Όσο δεν γίνεται ο σεισμός στην Κωνσταντινούπολη ανεβαίνουν τα Ρίχτερ και πάει στο 8,2

Για τον μεγάλο σεισμό που περιμένουν όλοι στην Κωνσταντινούπολη μίλησε ο Πρόεδρος του ΟΑΣΠ, Ευθύμιος Λέκκας διευκρινίζοντας ότι όσο δεν σπάει το ρήγμα τόσο ανεβαίνουν τα Ρίχτερ.

«Η διεθνής επιστημονική κοινότητα έχει επισημάνει ότι πρέπει να γίνει άμεσα ένας σεισμός στην Κωνσταντινούπολη» ήταν τα λόγια του Ευθύμιου Λέκκα μιλώντας στην ΕΡΤ, ενώ εξήγησε ότι μέσα στην επόμενη πενταετία πρέπει να εκτονωθούν οι εντάσεις.

Αναφερόμενος στον σεισμό που περιμένουν οι επιστήμονες στην Κωνσταντινούπολη εξήγησε χαρακτηριστικά… «Λέω “πρέπει” γιατί είναι το τελευταίο κομμάτι του ρήγματος. Το ρήγμα της Ανατολίας αποτελείται από 13 κομμάτια, 13 τμήματα. Τα 12 τμήματα έχουν σπάσει. Το τελευταίο τμήμα που έχει σπάσει, έχει δώσει δηλαδή μεγάλο σεισμό, ήταν το 1999 στη Νικομήδεια. Το τελευταίο ρήγμα τώρα που δεν έχει σπάσει, από το 1911 μέχρι τώρα, είναι το ρήγμα που είναι νότια της Κωνσταντινούπολης, στον υποθαλάσσιο χώρο. Είχαν υπολογίσει οι διεθνείς επιστημονικές ομάδες ότι έπρεπε να είχε σπάσει μέχρι το 2020. Όσο καθυστερεί συσσωρεύονται εντάσεις και μπορεί να γίνει μεγαλύτερος σεισμός. Επίσης το θέμα ήρθε στην επικαιρότητα γιατί είχαμε δύο σεισμούς στην Προύσα και στο Κοβατσκίλι, προάστιο της Κωνσταντινούπολης, το οποίο είναι στις άκρες και στις άκρες του ρήγματος και υποψιαστήκαμε ότι εδώ κάτι γίνεται, σπάνε οι άκρες του ρήγματος, πιθανώς να σπάσει και όλο το ρήγμα.

Όπως είπε πρέπει να γίνει οπωσδήποτε την επόμενη πενταετία σεισμός στην Κωνσταντινούπολη… «Σε κάθε περίπτωση όμως, πρέπει στην επόμενη πενταετία να υπάρχει ένας μεγάλος σεισμός, γιατί όσο περνάει το χρονικό διάστημα ο σεισμός από τα 7,8 μεγαλώνει και πάει στο 8, πάει στο 8,2. Οπότε καταλαβαίνετε εκεί θα υπάρχουν τεράστιες απώλειες».

Ο Ευθύμιος Λέκκας σχολίασε το δυστύχημα στο Πασαλιμάνι με την πτώση μέρους κτιρίου, με αποτέλεσμα να χάσει τη ζωή του ειδικός φρουρός 31 ετών. Όπως είπε με βάση τον σεισμό της Σάμου δημιουργήθηκε ένα καινούργιο θεσμικό πλαίσιο, όπου τα παλιά, εγκαταλελειμμένα και ετοιμόρροπα κτίρια μπορούν οι Δήμοι μέσω τεχνικών επιτροπών να εισηγούνται για να κατεδαφιστούν. “«Είναι ένα πολύπλοκο θεσμικό πλαίσιο. Υπάρχουν τεράστιες δυσκολίες. Υπάρχουν κτίρια σε κάθε δήμο και στο Δήμο Αθηναίων και σε άλλους δήμους, παλιά εγκαταλελειμμένα κτίρια, τα οποία δεν έχουν τις απαραίτητες συνθήκες στατικής επάρκειας και πραγματικά είναι ένας κίνδυνος μέσα στα σημεία της πόλης που είναι και πολυσύχναστα σημεία. Δεν είναι απλά μόνο ένα κτίριο».

«Ειδικά σε περίπτωση σεισμικής φόρτισης, ενδεχομένως να έχουμε προβλήματα μεγάλα σε πολλά κτίρια. Έχει μπει ένα πρόγραμμα κατεδάφισης των κτιρίων αυτών γιατί δεν μπορεί να γίνει αντισεισμική αναβάθμιση, γιατί τα ποσά είναι μεγάλα. Πολλές φορές υπάρχουν κληρονόμοι που δεν μπορεί να τους εντοπίσει κανένας. Δηλαδή είναι αδήλωτα ουσιαστικά» εξήγησε και σημείωσε ότι τα ετοιμόρροπα κτίρια είναι καταγεγραμμένα σε κάθε Δήμο.

Επίσης ο Ευθύμιος Λέκκας αναφέρθηκε και στην άσκηση “Μίνωας” η οποία ξεκίνησε στην Κρήτη, το Νοέμβριο, με εντολή πρωθυπουργού. «Θα γίνει σε όλη την Κρήτη, σε όλους τους Δήμους της Κρήτης. Περιλαμβάνει 75 επεισόδια στο σενάριο και θα ασκηθούν όλες οι δημόσιες υπηρεσίες. Θα γίνει εκκένωση 1.000 σχολείων περίπου στην Κρήτη, θα υπάρχουν επεμβάσεις σε αεροδρόμια, λιμάνια, σε νοσοκομεία. Το σενάριο περιλαμβάνει δύο σεισμούς. Ο πρώτος υποτιθέμενος σεισμός θα γίνει τη Δευτέρα στα Χανιά και θα επηρεαστούν τα Χανιά και το Ρέθυμνο.
https://player.glomex.com/integration/1/iframe-player.html?integrationId=eexbs14jwkobpkx&playlistId=v-d0m4tq8k7vyh

Την Τρίτη, ένας δεύτερος σεισμός 7,2 βαθμούς θα εκδηλωθεί κοντά στο Ηράκλειο, οπότε ουσιαστικά θα μπουν στην άσκηση οι Περιφερειακές Ενότητες του Ηρακλείου και του Λασιθίου. Είναι μια άσκηση πλήρους ανάπτυξης πεδίου σε όλη την Κρήτη. Συμμετέχουν όλοι οι δημόσιοι φορείς. Θα μεταφερθούν δυνάμεις από την Αθήνα. Είναι η μεγαλύτερη άσκηση που έχει γίνει στην Ελλάδα».

NEWSIT

Continue Reading

ΕΠΙΣΤΗΜΗ

Δωρεάν κρυοσυντήρηση γενετικού υλικού γυναικών με καρκίνο πριν από την θεραπεία τους, με στόχο να τεκνοποιήσουν στο μέλλον

Ένα πολύ στοχευμένο πρόγραμμα για ένα μέλλον που να περιλαμβάνει τη μητρότητα για γυναίκες που νοσούν από καρκίνο, ανακοινώθηκε στο πλαίσιο του 4ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Αναπαραγωγικής Ιατρικής, στην Αθήνα.

Πρόκειται για το πρόγραμμα «ΗΒΗ», που αποσκοπεί στην ενημέρωση και υποστήριξη νέων γυναικών που έχουν διαγνωσθεί με κάποια μορφή καρκίνου και πληρούν ορισμένα κριτήρια, ώστε να έχουν τη δυνατότητα να καταψύχουν και συντηρούν τα ωάριά τους για μελλοντική χρήση. Όλη αυτή η διαδικασία θα γίνεται χωρίς δική τους οικονομική επιβάρυνση και υπό την καθοδήγηση εξειδικευμένων γιατρών.

Σήμερα γνωρίζουμε πως οι θεραπείες κατά του καρκίνου, όπως η χημειοθεραπεία και η ακτινοθεραπεία, μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά μια γυναίκα, προκαλώντας είτε προσωρινή είτε μόνιμη υπογονιμότητα. Η κατάψυξη των ωαρίων πριν από την έναρξη της θεραπείας δίνει στις γυναίκες τη δυνατότητα να διατηρήσουν τα γενετικά τους υλικά άθικτα και να προγραμματίσουν μια εγκυμοσύνη στο μέλλον, όταν η υγεία και οι συνθήκες θα το επιτρέψουν.

Η ιδέα για το πρόγραμμα ανήκει στον γυναικολόγο Κωνσταντίνο Πάντο και στον διευθυντή και επιστημονικά υπεύθυνο του γυναικολογικού τμήματος του νοσοκομείου «ΑΓΙΟΣ ΣΑΒΒΑΣ» Δημήτρη Παπαθεοδώρου.

«Με τον αριθμό άτοκων γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας που διαγιγνώσκονται με κακοήθη νεοπλάσματα να αυξάνεται, δίνεται η δυνατότητα υπό αυστηρές προϋποθέσεις να διατηρήσουν τα ωοθυλάκια τους χωρίς απολύτως κανένα κόστος πριν την έναρξη της θεραπείας τους», επισημαίνει ο Δ.Παπαθεοδώρου. Από την πλευρά του ο Κ.Πάντος εξηγεί πως το πρόγραμμα «ΗΒΗ» αποτελεί μια πρωτοποριακή για τα ελληνικά δεδομένα κοινωφελή δράση με τη σύμπραξη ιδιωτικού με δημόσιο τομέα για την προάσπιση της διατήρηση της γονιμότητας σε γυναίκες που έχουν έρθει αντιμέτωπες με την ασθένεια του καρκίνου. «Το ηχηρό μήνυμα που θέλουμε να μεταφέρουμε είναι ότι κανένας νέος άνδρας και καμία νέα γυναίκα δεν θα είναι μόνος ή μόνη σε αυτόν τον αγώνα. Η επιστημονική κοινότητα, με πρωτοποριακές μεθόδους, εξασφαλίζει την αναπαραγωγική τους αυτονομία και είναι παρούσα να συμβάλλει με κάθε τρόπο προς αυτήν την κατεύθυνση», τονίζει χαρακτηριστικά.

Η Εριέττα Κούρκουλου – Λάτση μέσω του ιδρύματος «Kind Things» θα καλύψει με τη μορφή δωρεάς το κόστος της διαδικασίας συλλογής και κατάψυξης των ωαρίων.

Στον σχεδιασμό και την υλοποίησή του προγράμματος, εκτός από το κοινωφελές ίδρυμα «Kind Things», συμμετέχουν τα δημόσια νοσοκομεία «ΑΓΙΟΣ ΣΑΒΒΑΣ», «ΜΕΤΑΞΑ», «ΕΛΕΝΑ», η ιδιωτική κλινική «ΓΕΝΕΣΙΣ ΑΘΗΝΩΝ» και η φαρμακευτική εταιρεία «FARAN», η οποία στο πλαίσιο της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης της θα διαθέσει τα απαιτούμενα φαρμακευτικά και παραϊατρικά προϊόντα.

Πιο συγκεκριμένα, τα δημόσια νοσοκομεία «ΑΓΙΟΣ ΣΑΒΒΑΣ» και «ΜΕΤΑΞΑ» θα αναλάβουν τη διαδικασία επιλογής των γυναικών, καθώς και συνολικά τη διαχείριση του προγράμματος, συμπεριλαμβανομένης της συλλογής και διατήρησης των προσωπικών στοιχείων και του ιατρικού ιστορικού τους. «Είναι μεγάλη χαρά και τιμή για εμένα να ευχαριστήσω, εκ μέρους του Νοσοκομείου Μεταξά, την κα Κούρκουλου – Λάτση για τη σημαντική της δωρεά στο πρόγραμμα «ΗΒΗ», ανέφερε ο Γεώργιος Βοργιάς, διευθυντής Γυναικολογικής Κλινικής του νοσοκομείου «ΜΕΤΑΞΑ».

Η ιδιωτική κλινική «ΓΕΝΕΣΙΣ ΑΘΗΝΩΝ» θα αναλάβει τη διαδικασία συλλογής και κατάψυξης των ωαρίων των ωφελούμενων, σύμφωνα με τους κανόνες της ιατρικής επιστήμης, καθώς και την επίβλεψη της αποστολής τους στις εγκαταστάσεις του «ΕΛΕΝΑ».

Το νοσοκομείο «ΕΛΕΝΑ» θα αναλάβει δωρεάν τη διαδικασία φύλαξης, αποθήκευσης και διατήρησης των κατεψυγμένων ωαρίων .

Τα επιστημονικά συμβούλια των νοσοκομείων έχουν δώσει την έγκριση τους για την εκτέλεση του προγράμματος. «Η ελπίδα και η αισιοδοξία που αντλείται από την διαδικασία κρυοσυντήρησης είναι το μεγαλύτερο κίνητρο ώστε βγαίνοντας νικήτριες από την δύσκολη δοκιμασία, οι γυναίκες αυτές να δημιουργήσουν την δική τους οικογένεια, μετά την ολοκλήρωση της χειρουργικής, ορμονικής, ακτινικής θεραπείας που μπορεί να υποβληθούν», λέει εμφατικά η Μ. Καργάκου, Μαιευτήρας Γυναικολόγος, Διευθύντρια Μονάδας Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής του νοσοκομείου «ΕΛΕΝΑ». 

«Η προσφορά αυτής της επιλογής στις γυναίκες που αντιμετωπίζουν την πρόκληση του καρκίνου και αδυνατούν να καλύψουν το κόστος της κρυοσυντήρησης, δεν είναι μόνο ένα σημαντικό βήμα προς τη διασφάλιση της ικανότητάς τους να αποκτήσουν παιδιά στο μέλλον, αλλά επίσης τους παρέχει μια αίσθηση ελέγχου πάνω σε έναν τομέα της ζωής τους, σε μια περίοδο που πολλά μπορεί να φαίνονται αβέβαια και εκτός ελέγχου. Είναι μια υπόσχεση για το μέλλον, ένα φως ελπίδας που διαπερνά την αβεβαιότητα και τον φόβο που συχνά συνοδεύει τη διάγνωση του καρκίνου», αναφέρει σε ανακοίνωση του για το πρόγραμμα «ΗΒΗ» το ίδρυμα «Kind Things».

Μιχάλης Κεφαλογιάννης

ΑΠΕ-ΜΠΕ

Continue Reading

ΕΠΙΣΤΗΜΗ

Φάρμακα που προκαλούν έρωτα και δηλητηριασμένα ρούχα που σκοτώνουν, από την αρχαία Ελλάδα στη βικτωριανή Αγγλία

Υπάρχουν φάρμακα που να προκαλούν τον έρωτα; Είναι ο έρωτας αρρώστια που χρειάζεται θεραπεία; Υπάρχουν φάρμακα που αντί να ενισχύουν τον έρωτα στέλνουν …στον άλλο κόσμο αυτόν που θα τα πάρει; Είναι αλήθεια ότι υπήρχαν δηλητηριασμένα ρούχα που σκότωναν όποιον/α τα φορούσε;
Ερωτικά φίλτρα και δηλητήρια που χρησιμοποιήθηκαν για την ενίσχυση του έρωτα αλλά και για εκδίκηση λόγω ερωτικής προδοσίας καθώς και δηλητηριασμένα ενδύματα αναζήτησε, στις αρχαίες ελληνικές τραγωδίες καθώς επίσης και σε αρχαία και νεώτερα κείμενα διαφόρων λαών, η βιολόγος Ειρήνη Τζανετουλάκου, στο πλαίσιο του μεταπτυχιακού της στο διατμηματικό πρόγραμμα «Ιστορία της Ιατρικής και Βιολογική Ανθρωπολογία» της Ιατρικής Σχολής των ΑΠΘ και ΔΠΘ.

Φάρμακα για τον έρωτα από την αρχαιότητα

«Αν αναζητήσουμε την έννοια του φαρμάκου σε ένα λεξικό της αρχαίας ελληνικής θα δούμε ότι στην αρχαία Ελλάδα το φάρμακο είχε μια πολύ ευρύτερη σημασία από αυτή που γνωρίζουμε σήμερα. Το φάρμακο χρησιμοποιόταν ως θεραπευτικό ή προληπτικό μέσο. Όμως εκτός από το θεραπευτικό μέσο, φάρμακο ήταν και το δηλητήριο, αυτό που σήμερα ο λαός ονομάζει φαρμάκι. Φάρμακο ήταν και το «φάρμακον της λύπης» όπως λέγανε μία ουσία, η οποία θα θεράπευε από τη λύπη. Φάρμακο ονομαζόταν ακόμη και η βαφή. Από την άλλη πλευρά, ήδη από τα αρχαία χρόνια σε αρκετά κείμενα ο έρωτας έχει περιγραφεί και ως ασθένεια. Η Σαπφώ τον περιγράφει ως πυρετό. Στον «Ιππόλυτο» του Ευριπίδη οι θεραπαινίδες της Φαίδρας, όταν βλέπουν την κυρά τους, που είναι ερωτευμένη, λένε: “ Είναι άρρωστη. Μέσα στο σπίτι της λιώνει στο κρεβάτι”, σαν να περιγράφουν κάποιον άνθρωπο  άρρωστο» αναφέρει η κ. Τζανετουλάκου, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, με αφορμή εργασία της, με τίτλο «Έρως Φαρμακεύς: Ερωτικά φάρμακα και δηλητήρια στην αρχαία ελληνική τραγωδία», που πραγματοποιήθηκε υπό την επίβλεψη της ομότιμης καθηγήτριας Φαρμακολογίας Μαρίας Μυρωνίδου -Τζουβελέκη, και παρουσιάζεται ως αναρτημένη ανακοίνωσή στο 13ο Επιστημονικό

Συνέδριο Τμήματος Ιατρικής ΑΠΘ

Έχοντας ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την αρχαία ελληνική τραγωδία, καθώς εκτός από βιολόγος είναι και επαγγελματίας ηθοποιός/λυρική τραγουδίστρια, η κ. Τζανετουλάκου σκέφτηκε να ασχοληθεί στο πλαίσιο του μεταπτυχιακού της με τα ερωτικά φάρμακα και τα δηλητήρια, ξεκινώντας από την αρχαία Ελλάδα.
«Υπάρχουν κάποιες αρχαίες ελληνικές τραγωδίες στις οποίες αναφέρονται σχετικές παρασκευές και ουσίες, οι οποίες  χρησιμοποιούνται είτε για να προκαλέσουν τον έρωτα σε κάποιον, είτε για να εκδικηθούν κάποιον εξαιτίας του έρωτα. Είναι αυτές οι ουσίες ένα δημιούργημα της φαντασίας του δημιουργού τους ή σχετίζονται με  κάποιες πρακτικές που υπήρχαν στη ζωή των αρχαίων Ελλήνων; Μην ξεχνάμε ότι δεν πρόκειται για ιατρικά κείμενα αλλά για λογοτεχνικά κείμενα, τα οποία είχαν γραφτεί για να χρησιμοποιηθούν σε μία θεατρική παράσταση.  Ξεκίνησα την αναζήτηση σχετικών αναφορών κατ’ αρχάς με πρωτογενές υλικό όλες τις αρχαίες ελληνικές τραγωδίες. Βρήκα τέσσερις τραγωδίες,  στις οποίες υπάρχουν οι σχετικές αναφορές και τις οποίες έχω καταγράψει αναλυτικά. Είναι οι τραγωδίες «Τραχίνιες», «Μήδεια» και «Ανδρομάχη» του Ευριπίδη και ο «Ιππόλυτος» του Σοφοκλή. Από εκεί και πέρα άρχισα να αναζητώ άλλες πηγές, άλλα κείμενα που θα μου έδιναν στοιχεία για τη ζωή των αρχαίων Ελλήνων και βρήκα πάρα πολύ  ενδιαφέροντα στοιχεία» σημειώνει η κ. Τζανετουλάκου.

Από τους δηλητηριασμένους χιτώνες στα arsenic dresses της βικτωριακής εποχής

Στις «Τραχίνιες», η κ. Τζανετουλάκου «συνάντησε» τον δηλητηριασμένο χιτώνα που έγινε αιτία να βρει βασανιστικό θάνατο ο Ηρακλής και στη «Μήδεια», το δηλητηριασμένο νυφικό που «σκότωσε» τη Γλαύκη. Στις «Τραχίνιες», η Δηιάνειρα  περιμένοντας στην Τραχίνα την επιστροφή του συζύγου της Ηρακλή, μαθαίνει ότι αυτός φέρνει μαζί του την όμορφη βασιλοπούλα Ιόλη. Μέσα στην απελπισία της σκέφτεται το αίμα που της είχε δώσει ο Κένταυρος Νέσσος πριν πεθάνει από το βέλος του Ηρακλή, για να το χρησιμοποιήσει ως ερωτικό φίλτρο, εάν ποτέ έχανε την αγάπη του άντρα της. Εμποτίζει με το αίμα του Κενταύρου έναν χιτώνα και το στέλνει με τον γιο της Ύλλο στον Ηρακλή για να το φορέσει ως εορταστικό ένδυμα κατά την τέλεση της ευχαριστήριας θυσίας. Το βέλος όμως που λάβωσε τον Νέσσο είχε μολυνθεί με το δηλητήριο της Λερναίας Ύδρας. Ο Ηρακλής φοράει τον χιτώνα και καθώς πλησιάζει τη φωτιά, ο χιτώνας αρχίζει να λιώνει τις σάρκες του.

Στην τραγωδία «Μήδεια», η Μήδεια χρησιμοποιεί τα μαγικά της φίλτρα για να εκδικηθεί τη Γλαύκη για την οποία την εγκατέλειψε ο Ιάσονας. Στέλνει στη Γλαύκη ως δώρο ένα φόρεμα για την ημέρα του γάμου της κι εκείνη το φοράει και αρχίζει να καίγεται, να λιώνουν οι σάρκες της, να έχει σπασμούς, να βγάζει αφρούς από το στόμα της και όταν ο πατέρας της, ο Κρέων, επιχειρεί να τη σώσει καίγονται οι δικές του σάρκες.

Στον «Ιππόλυτο», η τροφός προτείνει στη Φαίδρα που είναι ερωτευμένη με τον γιό του άντρα της, τον Ιππόλυτο, να χρησιμοποιήσει θελκτήριο φίλτρο για τον έρωτα. Και η Φαίδρα τη ρωτάει αν το φίλτρο είναι πόσιμο ή αν αλείφεται, δίνοντας έτσι πληροφορίες για τον τρόπο χρήσης των φίλτρων. Στην «Ανδρομάχη», η  γυναίκα του Νεοπτόλεμου, η Ερμιόνη, κατηγορεί την Ανδρομάχη ότι προσπαθεί να αποπλανήσει τον άντρα της φτιάχνοντας ερωτικά φίλτρα και ότι προσπαθεί να της δώσει φίλτρα για να της προκαλέσει στειρότητα.
«Είναι πολύ γλαφυρές οι περιγραφές στην τραγωδία. Υπάρχει μία πολύ ωραία μελέτη του Christopher Faraone, με τίτλο «Αρχαία ελληνική μαγεία», που έχει πλήθος παπύρων και πινακίδων, με επιγραφές αρχαίας ελληνικής ερωτικής μαγείας. Αλλά υπάρχουν αναφορές και έξω από τη δική μας χώρα. Υπάρχει στην Παλαιά Διαθήκη, στο Λευιτικό, αναφορά σε ένα ένδυμα το οποίο επειδή είχε μούχλα είναι επικίνδυνο γι’ αυτόν που θα το φορέσει. Στην άλλη άκρη του κόσμου, στην Ινδία, υπάρχουν κάποιοι θρύλοι που αναφέρονται σε δηλητηριασμένους χιτώνες. Το καταπληκτικό είναι ότι βρήκα και στη νεότερη ιστορία αναφορές που έχουν ανάλογες περιγραφές. Στη βικτωριανή Αγγλία έφτιχναν φορέματα με ένα συγκεκριμένο πράσινο χρώμα, το οποίο περιείχε αρσενικό, τα λεγόμενα arsenic dresses. Οι γυναίκες τα φορούσαν γιατί ήταν πολύ όμορφο αυτό το πράσινο. Ήταν πολύ διαδεδομένα αυτά τα φορέματα και οι γυναίκες που τα φορούσαν δεν είχαν καμία γνώση ότι αυτό θα τις έβλαπτε. Ήταν μικρές οι ποσότητες του αρσενικού, όμως αποδείχτηκε ότι μακροπρόθεσμα καθώς  ίδρωναν οι γυναίκες που τα φορούσαν (όπως ίδρωνε και ο Ηρακλής)  διείσδυε το αρσενικό μέσα από το δέρμα στον οργανισμό τους, με αρνητικές συνέπειες στην υγεία τους. Τα πράγματα ήταν χειρότερα για τις εργάτριες που έφτιαχναν αυτά τα υφάσματα. Υπάρχει σε εφημερίδα της εποχής αναφορά στον θάνατο μιας κοπέλας, η οποία δούλευε σε εργοστάσιο, όπου έφτιαχνε κάποια τεχνητά άνθη που πασπάλιζε με αρσενικό. Η κοπέλα αυτή έπεσε στο πάτωμα με σπασμούς και έβγαζε αφρούς από το στόμα της (όπως η Γλαύκη) και όταν μετά της έκαναν νεκροψία βρήκαν αρσενικό και στο στομάχι και στο συκώτι της» αναφέρει η κ. Τζανετουλάκου.

Το αφροδισιακό που κατά λάθος έστειλε στον άλλο κόσμο τον πρώην εραστή

Όσα συναντά κανείς στις αρχαίες τραγωδίες για τα ερωτικά φίλτρα και τα δηλητήρια φαίνεται ότι δεν ήταν επινοήσεις των συγγραφέων. «Επειδή ακριβώς δεν είναι επιστημονικά βιβλία και υπερβολή θα υπάρχει και μπορεί ο συγγραφέας να είχε ακούσει κάτι από δω κι από κει και να το συνδύασε έτσι ώστε να προκαλέσει ένα πιο έντονο συναίσθημα στους θεατές τους. Όμως αυτά που αναφέρονται στις αρχαίες τραγωδίες τα βρίσκουμε σε αναφορές σε πολλά κείμενα- και αρχαιότερα και νεότερα. Άρα έχουν σχέση με πραγματικές ουσίες, με πραγματικές παρασκευές, με πραγματικά τεκταινόμενα και, αν όχι στην υπέρβολή τους, μπορεί και  χρησιμοποιούνται ακόμη και σήμερα. Βρήκα στον Πλούταρχο αναφορά για φίλτρα που στόχο είχαν να προκαλέσουν τον έρωτα κάποιου αλλά κατά λάθος τον δηλητηρίασαν. Βρήκα ρητορικό λόγο του Αντιφώντα -έναν λόγο που χρησιμοποιείται στο δικαστήριο για την υπεράσπιση κάποιου -ο οποίος αναφερόταν σε μία δολοφονία. Σε αυτόν τον ρητορικό λόγο λέγεται το εξής: ότι η πρώην ερωμένη, θέλοντας να ξανακερδίσει τον αγαπημένο της έβαλε κάποια ουσία στο κρασί του, αλλά κατά λάθος έβαλε υπερβολική  δόση και ο ο άνθρωπος πέθανε. Οπότε, ο Αντιφώντας θέλει να την υπερασπιστεί, λέγοντας ότι αυτό ήταν μια αφροδισιακή ουσία, αλλά εξαιτίας υπερβολικής δοσολογίας οδήγησε στον θάνατο. Υπάρχουν επίσης αναφορές στον Αριστοτέλη, στον Θεόφραστο» καταλήγει η κ. Τζανετουλάκου.

Αγγέλα Φωτοπούλου

ΑΠΕ-ΜΠΕ

Continue Reading

ΤΑ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ