Περιοχές του ανθρώπινου εγκεφάλου μπορεί να συρρικνώνονται σε μέγεθος κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, αλλά έχουν καλύτερη συνδεσιμότητα, ενώ λίγες μόνο είναι οι περιοχές του εγκεφάλου που παραμένουν ανέγγιχτες κατά τη μετάβαση στη μητρότητα. Τα παραπάνω προκύπτουν από έρευνα που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Nature Neuroscience» και φαίνεται να αποτελεί έναν από τους πρώτους ολοκληρωμένους χάρτες των αλλαγών στον εγκέφαλο στην εγκυμοσύνη.

Οι ερευνητές από το εργαστήριο της Έμιλι Τζέικομπς, καθηγήτριας του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στη Σάντα Μπάρμαρα, ανέλυσαν τις αλλαγές στον εγκέφαλο μιας υγιούς γυναίκας 38 ετών. Διενήργησαν 26 μαγνητικές τομογραφίες και αναλύσεις αίματος από τις τρεις εβδομάδες πριν από τη σύλληψη (τέσσερις τομογραφίες), κατά τη διάρκεια των τριών τριμήνων της εγκυμοσύνης (15 τομογραφίες) και έως τα δύο πρώτα χρόνια μετά τον τοκετό (επτά τομογραφίες).

Οι πιο έντονες αλλαγές που διαπίστωσαν οι επιστήμονες ήταν η μείωση του όγκου της φαιάς ουσίας στον φλοιό, καθώς αυξήθηκε η παραγωγή ορμονών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Αυτή η μείωση δεν είναι κατ’ ανάγκη κακή, όπως υπογραμμίζουν οι ερευνητές, αλλά θα μπορούσε να υποδηλώνει μια «τελειοποίηση» των εγκεφαλικών κυκλωμάτων, όπως αυτή που συμβαίνει σε όλους τους νεαρούς, καθώς περνούν από το στάδιο της εφηβείας.

Παρατηρήθηκαν, επίσης, εμφανείς αυξήσεις στη λευκή ουσία, που είναι υπεύθυνη για τη διευκόλυνση της επικοινωνίας μεταξύ των περιοχών του εγκεφάλου. Ενώ η μείωση της φαιάς ουσίας παρέμεινε για μεγάλο χρονικό διάστημα μετά τον τοκετό, η αύξηση της λευκής ουσίας ήταν παροδική, κορυφώθηκε στο δεύτερο τρίμηνο της εγκυμοσύνης και επέστρεψε στα προ της εγκυμοσύνης επίπεδα περίπου κατά τη στιγμή της γέννησης.

Προηγούμενες μελέτες είχαν ερευνήσει συγκεκριμένες φάσεις αυτών των αλλαγών του εγκεφάλου, ωστόσο τα ευρήματα αυτής της μελέτης, παρατηρούν οι ερευνητές, μπορεί να αποτελούν έναν από τους πρώτους ολοκληρωμένους χάρτες των νευροανατομικών αλλαγών πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την εγκυμοσύνη.

Επίσης, οι ερευνητές σημειώνουν ότι αν και απαιτείται περαιτέρω έρευνα για τη διερεύνηση των μακροπρόθεσμων επιπτώσεων της εγκυμοσύνης στον εγκέφαλο και των συνεπειών αυτών των εγκεφαλικών αλλαγών, τα ευρήματα βελτιώνουν την κατανόηση των νευρικών αλλαγών που σχετίζονται με την εγκυμοσύνη.

Η έρευνα αυτή μπορεί να αποτελέσει σημείο εκκίνησης για μελλοντικές μελέτες, προκειμένου να γίνει κατανοητό αν το μέγεθος ή ο ρυθμός αυτών των εγκεφαλικών αλλαγών περιέχουν ενδείξεις σχετικά με τον κίνδυνο μιας γυναίκας για επιλόχειο κατάθλιψη ή συνδέονται με άλλες επιπτώσεις, όπως η γήρανση του εγκεφάλου ή οι γονεϊκές συμπεριφορές.

Μ.Κουζινοπούλου

ΑΠΕ-ΜΠΕ

Οι μέσες παγκόσμιες θερμοκρασίες τους τρεις μήνες του καλοκαιριού (Ιούνιος, Ιούλιος, Αύγουστος) ήταν οι υψηλότερες που έχουν μετρηθεί ποτέ, κατέρριψαν το ρεκόρ του 2023, ανακοίνωσε σήμερα το ευρωπαϊκό παρατηρητήριο Copernicus.

Διαβάστε επίσης: Η Κίνα έζησε τον θερμότερο Αύγουστο από το 1961

«Τους τελευταίους τρεις μήνες, η υφήλιος γνώρισε τον πιο θερμό Ιούνιο και τον πιο θερμό Αύγουστο που έχουν καταγραφεί ποτέ, την πιο θερμή ημέρα που έχει καταγραφεί ποτέ και το πιο θερμό καλοκαίρι που έχει καταγραφεί ποτέ», συνόψισε με ανησυχία η Σαμάνθα Μπέρτζες, η υποδιευθύντρια της υπηρεσίας για την κλιματική αλλαγή (C3S) στο παρατηρητήριο Κοπέρνικος, σε δελτίου Τύπου που δόθηκε στη δημοσιότητα.

«Αυτή η αλληλουχία ρεκόρ αυξάνει την πιθανότητα το 2024 να είναι η πιο ζεστή χρονιά που έχει καταγραφεί ποτέ», υπερβαίνοντας το προηγούμενο ρεκόρ, που καταγράφηκε πέρυσι, πρόσθεσε, εξαιτίας της αύξησης των συγκεντρώσεων αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου και εκλύονται εξαιτίας της ανθρώπινης δραστηριότητας.

Χώρες όπως η Ισπανία, η Ιαπωνία, η Αυστραλία (εν μέσω χειμώνα του νότιου ημισφαιρίου), καθώς κι επαρχίες της Κίνας ανακοίνωσαν αυτή την εβδομάδα πως κατέγραψαν ρεκόρ υψηλών θερμοκρασιών τον Αύγουστο.

Σε παγκόσμια κλίμακα, ο Αύγουστος του 2024 ισοφάρισε το ρεκόρ θερμοκρασίας του αντίστοιχου μήνα οποιασδήποτε χρονιάς, που κατείχε αυτός του 2023, 1,51 ° Κελσίου πάνω από τον μέσο όρο της προβιομηχανικής περιόδου (1850-1900), με άλλα λόγια πάνω από το όριο του 1,5 ° Κελσίου, που ήταν ο πιο φιλόδοξος στόχος της συμφωνίας του Παρισιού του 2015.

Αυτό το όριο, εμβληματικό, ξεπεράστηκε τους 13 από τους 14 τελευταίους μήνες, σύμφωνα με τα δεδομένα του ινστιτούτου Κοπέρνικος (που διαφέρουν ελαφρά από τα στοιχεία αντίστοιχων φορέων των ΗΠΑ, της Ιαπωνίας και της Βρετανίας).

Τους τελευταίους δέκα μήνες, η μέση θερμοκρασία ήταν 1,64 ° Κελσίου πάνω από την προβιομηχανική εποχή, σύμφωνα με την ίδια πηγή. Το 2023 ολοκληρώθηκε με μέση παγκόσμια θερμοκρασία 1,48 ° Κελσίου και το 2024, που σημαδεύτηκε με τη σειρά του από καύσωνες, ξηρασίες και ακραίες πλημμύρες, έχει μεγάλες πιθανότητες να γίνει η χρονιά που θα καταγραφτεί υπέρβαση του ορίου.

Ωστόσο αυτή η ανωμαλία πρέπει να παρατηρείται για δεκαετίες ώστε να θεωρηθεί πως το κλίμα, που αυτό το διάστημα θεωρείται πως βρίσκεται περίπου 1,2 ° Κελσίου πάνω από την προβιομηχανική εποχή, πλέον σταθεροποιείται σε επίπεδο πάνω από τον 1,5 ° Κελσίου.

Τα χρονικά του ινστιτούτου Κοπέρνικος άρχισαν να τηρούνται το 1940, αλλά οι μέσες θερμοκρασίες δεν έχουν προηγούμενο εδώ και τουλάχιστον 120.000 χρόνια, σύμφωνα με δεδομένα της παλαιοκλιματολογίας, που αντλούνται κυρίως από στρώματα πάγου και ιζήματα.

Τα αλλεπάληλλα ρεκόρ ζέστης στην υφήλιο τροφοδοτούνται από την άνευ προηγουμένου υπερθέρμανση των ωκεανών -οι οποίοι καλύπτουν το 70% της επιφάνειας της Γης-, υδάτινων όγκων που απορροφούν το 90% της πλεονάζουσας θερμότητας εξαιτίας της ανθρώπινης δραστηριότητας: η μέση θερμοκρασία στην επιφάνεια των θαλασσών διατηρείται σε επίπεδα πολύ πάνω από τα φυσιολογικά από τον Μάιο του 2023, κάτι που κάνει πολύ πιο σφοδρά φαινόμενα όπως οι κυκλώνες.

ΑΠΕ-ΜΠΕ

Έντονη ανησυχία στους επιστήμονες για τις μελλοντικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στο περιβάλλον και τη δημόσια Υγεία, προκάλεσαν οι εικόνες αποκάλυψης από τον μαζικό θάνατο των ψαριών στον Παγασητικό κόλπο στον Βόλο.

Οι επιπτώσεις της κακοκαιρίας «Ντάνιελ» φαίνεται ότι θα συνεχίσουν να ταλαιπωρούν για καιρό το οικοσύστημα και τους κατοίκους της Θεσσαλίας, μετά και ους τόνους νεκρών ψαριών στον Βόλο.

Και μπορεί η διαχείριση του προβλήματος, με την αποκομιδή των ψαριών, την αποτέφρωση και την υγειονομική ταφή τους να ήταν επιτυχής, ωστόσο, ο προβληματισμός παραμένει για τους τρόπους αντιμετώπισης παρόμοιων οικολογικών καταστροφών που δεν αποκλείεται μάλιστα να πυκνώσουν λόγω της κλιματικής αλλαγής.

Ο Καθηγητής Περιβαλλοντικής Μηχανικής του ΑΠΘ, Δημοσθένης Σαρηγιάννης, εξηγεί μιλώντας στο iatropedia.gr τις βασικές αιτίες που προκάλεσαν το απόκοσμο αυτό φαινόμενο και τονίζει πως η καταστροφή θα μπορούσε να είχε αποτραπεί, εάν είχαν ληφθεί προληπτικά μέτρα.

«Η διαχείριση κατά τη γνώμη μου ήταν σωστή, δηλαδή ως προς το διακομιδή των ψαριών την καύση και την υγειονομική ταφή τους. Αποφύγαμε θέματα αποσύνθεσης και ανάπτυξης άλλων παθογόνων και μικροοργανισμών. Άρα άμεσο πρόβλημα δημόσιας υγείας δεν νομίζω ότι υφίσταται, κι αυτό είναι καλό. Το πρόβλημα είναι ότι πρέπει να διαχειριστούμε την υγεία του οικοσυστήματος γιατί καταλαβαίνετε ότι αυτό που έγινε μας έδειξε ότι είμαστε πολύ ευάλωτοι», σημειώνει ο Καθηγητής.

Ποιες είναι, όμως, οι βασικές αιτίες που προκάλεσαν αυτό το δυστοπικό φαινόμενο στον Παγασητικό κόλπο και τις εικόνες που έκαναν τον γύρο του κόσμου;

Ο κ. Σαρηγιάννης, ως Διευθυντής και Πρόεδρος του Δ.Σ. του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, συμμετείχε στην αρμόδια Επιτροπή που συστάθηκε για την ανασυγκρότηση της Θεσσαλίας από την περιβαλλοντική καταστροφή. Μέσα από την επιστημονική του γνώση και εμπειρία εξηγεί με απλά λόγια τα 6 προβλήματα οικολογικής ανισορροπίας που προέκυψαν μετά την κακοκαιρία «Daniel» και την επιβάρυνση της λίμνης Κάρλας από τα φερτά υλικά της πλημμύρας, τα οποία προκάλεσαν τον θάνατο των ψαριών.

Τι προκάλεσε τον θάνατο των ψαριών

Σύμφωνα με τον Δημοσθένη Σαρηγιάννη, οι βασικοί παράγοντες που συνέβαλαν στο φαινόμενο είναι οι εξής:

• Αυξημένο τροφικό φορτίο από φερτά υλικά: Η πλημμύρα στην Κάρλα και την ευρύτερη περιοχή προκάλεσε την εισροή φερτών υλικών πλούσιων σε θρεπτικά στοιχεία (φωσφόρο, άνθρακα κ.ά.). Αυτά ευνόησαν την ανάπτυξη μικροοργανισμών και ψαριών, δημιουργώντας συνθήκες ευτροφισμού.
• Ευτροφισμός και έλλειψη οξυγόνου: Η υπερβολική ανάπτυξη ψαριών, σε συνδυασμό με τη μείωση του όγκου του νερού από τις αποστραγγίσεις της λίμνης Κάρλας, οδήγησαν σε υποξία (χαμηλά επίπεδα οξυγόνου στο νερό), προκαλώντας ασφυξία στα ψάρια.

«Έχεις λιγότερο διαθέσιμο οξυγόνο για έναν πολύ μεγάλο πληθυσμό ψαριών με αποτέλεσμα τα ψάρια να εμφανίζουν υποξία η ανοξεία -ανάλογα με τις συνθήκες- και να πεθαίνουν. Πολλά ψάρια μάλιστα έπαθαν εμβολή και γι’ αυτό ανέβαιναν στην επιφάνεια», εξηγεί ο Δημοσθένης Σαρηγιάννης.

• Τοξικές ανθίσεις μικροοργανισμών: Η μεγάλη αύξηση μικροοργανισμών, κάποιων με τοξικές ιδιότητες (toxic blooms), προκάλεσε περαιτέρω θανάτους ψαριών, δηλητηριάζοντας το περιβάλλον τους.
• Αύξηση θερμοκρασίας και εξάτμιση υδάτων: Το φετινό καλοκαίρι, οι πολύ υψηλές θερμοκρασίες ενίσχυσαν την εξάτμιση του νερού και μείωσαν τη διαλυτότητα του οξυγόνου, επιδεινώνοντας την υποξία.
• Εισροή ψαριών γλυκού νερού στον Παγασητικό: Μετά την πλημμύρα, ψάρια γλυκού νερού μετακινήθηκαν στον Παγασητικό, μέσω του χειμμάρου Ξηριά. Η επαφή τους με το θαλασσινό νερό οδήγησε σε σπάργωση (εισροή αλατιού στον οργανισμό τους), προκαλώντας τον θάνατό τους. «Έπαθαν σπάργωση, με αποτέλεσμα να σκάσουν. Θα είδατε στις φωτογραφίες που τα ψάρια ήταν “φουσκωμένα” Οι τοξικές ανθίσεις σκοτώνουν τα ψάρια, γιατί δηλητηριάζουν το περιβάλλον τους», τονίζει ο ειδικός.
• Περίκλειστος κόλπος και φερτά υλικά: Ο Παγασητικός, ως περίκλειστος κόλπος, δεν είχε την απαραίτητη θαλασσοταραχή για να οξυγονωθεί το νερό επαρκώς. Η αύξηση των θερμοκρασιών και τα φερτά υλικά από τις πλημμύρες επηρέασαν αρνητικά και τα ψάρια του αλμυρού νερού, καταλήγει ο επιστήμονας.

Θάνατος ψαριών στον Παγασητικό: Μπορούσε να προβλεφθεί;

Ο Καθηγητής Σαρηγιάννης τονίζει ότι το φαινόμενο δεν ήταν απρόβλεπτο, καθώς οι παράγοντες που το προκάλεσαν ήταν γνωστοί στην επιστημονική κοινότητα.

Εδώ και ένα χρόνο, είχε επισημανθεί από γραπτή έκθεση του ιδίου, η πιθανότητα οικολογικής ανισορροπίας λόγω της επιβάρυνσης της λίμνης Κάρλας από φερτά υλικά. Παράλληλα, ο ίδιος είχε συμμετάσχει στην επιστημονική Επιτροπή για την Ανασυγκρότηση της Θεσσαλίας και είχε προειδοποιήσει για τις πιθανές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία και το περιβάλλον.

«Αυτό που είχα ζητήσει γραπτώς, ήταν να κάνουμε μια συστηματική παρακολούθηση της ποιότητας του εδάφους για επιμολύνσεις, και του νερού για ανάπτυξη μικροοργανισμών με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Όλα αυτά μπορούσαμε να τα μετρήσουμε εύκολα. Με την παρακολούθηση της πορείας των υδάτων όλο αυτο τον καιρό, τον χειμώνα και την άνοιξη, θα μπορούσε κανείς να δει ότι συμβαίνει αυτή η κατάσταση, γιατί τα ψάρια αναπτύσσονταν ενδιάμεσα. Η Ολλανδική εταιρεία που είχε αναλάβει το έργο δεν νομίζω ότι έκανε αυτό του είδους στην παρακολούθηση και το λέω ειλικρινά. Οπότε υπ’ αυτήν την έννοια δεν είχαμε τον απαιτούμενο έλεγχο», επισημαίνει ο Καθηγητής.

Πώς θα μπορούσε να αποφευχθεί;

Η πρόληψη του φαινομένου θα μπορούσε να είχε επιτευχθεί, σύμφωνα με τον Δ. Σαρηγιάννη, με την εφαρμογή της μεθόδου του μηχανικού αερισμού. Μιας μεθόδου που ακολουθείται σε περιπτώσεις όπου υπάρχουν ενδείξεις χαμηλής συγκέντρωσης οξυγόνου.  Με τη χρήση αντλιών θα μπορούσε να επιτευχθεί εμπλουτισμός του νερού με διαλυμένο οξυγόνο.

«Αν βρίσκαμε εγκαίρως τις τοξικές ανθίσεις, λόγω της μορφολογίας του βυθού να αναπτύσσονται πιο πολλά ψάρια εκεί όπου υπάρχει πιο πυκνό φορτίο, θα είχαμε εντοπίσει το έλλειμμα του οξυγόνου. Στη φάση αυτή θα μπορούσαμε να παρέμβουμε μηχανικά και το κόστος δεν θα ήταν τόσο μεγάλο, όσο ζημιά που προκλήθηκε στη συνέχεια. Άρα αν παρακολουθείς, μπορείς να δράσεις», σημειώνει ο επιστήμονας.

Καταλήγει, μάλιστα, πως ενώ δεν υπάρχει άμεσος κίνδυνος για τη δημόσια υγεία, πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στη διατήρηση της υγείας του οικοσυστήματος. Εάν το οικοσύστημα παραμείνει υποβαθμισμένο, ενδέχεται να υπάρξουν νέες κρίσεις, ιδιαίτερα ενόψει της κλιματικής αλλαγής, η οποία εντείνει τα ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως λέει.

«Έίχαμε ενδείξεις και με τα κρούσματα της σαλμονέλας στην περιοχή, κάτι που συνδέεται με αλλαγές στον υδροφόρο ορίζοντα. Είμαστε πάρα πολύ καλοί στο να αντιμετωπίσουμε την κρίση, αλλά μόλις τελειώσει η κρίση εγκαταλείπουμε. Αυτό δεν χαρακτηρίζει ανθεκτικές κοινωνίες, αυτή είναι η αλήθεια. Και η κλιματική κρίση θα μας το χτυπάει αυτό “στο κεφάλι” συνέχεια», καταλήγει ο ειδικός.

Πηγή: iatropedia.gr

NEWSIT

Οι 6 παράγοντες που οδήγησαν στον μαζικό θάνατο των ψαριών στον Βόλο – Ανησυχία από τους επιστήμονες