Την εκτίμηση ότι η Δυτική Μακεδονία και η Ελλάδα θα μπορούσαν να εκπλήξουν με τις επιδόσεις τους στο «μέτωπο» της απολιγνιτοποίησης και οι υπό μετάβαση περιοχές να εξελιχθούν σε πολύ συμβολικό παράδειγμα για πολλούς ανθρώπους σε όλη την Ευρώπη, διατύπωσε μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κοινοτική Επίτροπος Συνοχής και Μεταρρυθμίσεων, Ελίζα Φερέιρα, με την ευκαιρία της πρόσφατης επίσκεψής της στην Κοζάνη.

Η Πορτογαλίδα κοινοτική αξιωματούχος διεμήνυσε ωστόσο ότι δεν είναι υπέρ της λογικής των «χρημάτων που πέφτουν από τον ουρανό με το ελικόπτερο», καθώς τα κοινοτικά κεφάλαια πρέπει να κατευθυνθούν με προσοχή σε δράσεις και έργα με μακροπρόθεσμο θετικό αντίκτυπο, που δημιουργούν βιώσιμες θέσεις εργασίας και ανασχηματίζουν την οικονομία, την κοινωνία και τις επιχειρήσεις, κάνοντάς τες πιο βιώσιμες και ανθεκτικές και πιο ικανές να αντιμετωπίσουν τον διεθνή ανταγωνισμό και την κλιματική αλλαγή.

«Ας δουλέψουμε προσεκτικά και ας επανεστιάσουμε από αυτό το εύκολο “ πού είναι τα χρήματα;” στο “ για τι προορίζονται τα χρήματα”. Μαζί θα μπορέσουμε να κάνουμε ένα πολύ ωραίο έργο εδώ, αλλά δεν είναι οι Βρυξέλλες που θα σας πουν τι να κάνετε, είστε εσείς που πρέπει να πείτε στις Βρυξέλλες τι θέλετε να κάνετε» είπε χαρακτηριστικά η κα Φερέιρα, σημειώνοντας ότι η Ελλάδα περιλαμβάνεται μεταξύ των πρωτοπόρων στη διαδικασία προετοιμασίας για τη δίκαιη μετάβαση.

Την περασμένη Παρασκευή, η κοινοτική Επίτροπος είχε πολύωρες συναντήσεις και συζητήσεις με τους δημάρχους των ενεργειακών δήμων της Δυτικής Μακεδονίας και τον αρμόδιο περιφερειάρχη, καθώς και με εκπροσώπους νέων και εργαζομένων στις εγκαταστάσεις του ΑΗΣ Αγίου Δημητρίου, του μεγαλύτερου θερμοηλεκτρικού σταθμού της ΔΕΗ. Δίνοντας το στίγμα της σκοπιμότητας της επίσκεψής της στην περιοχή, υπογράμμισε: «Μου αρέσει να συζητώ, να κάνω διάλογο, να βλέπω τα προβλήματα από κοντά. Νομίζω πως δεν μπορείς να λάβεις καλές αποφάσεις αν δεν καταλαβαίνεις, και για να καταλάβεις, πρέπει να πας επιτόπου. Είχα διαβάσει τα πάντα (πριν επισκεφτώ την περιοχή), αλλά και πάλι έμαθα πολλά».

Ακολουθεί το κείμενο των δηλώσεων της κας Φερέιρα στο ΑΠΕ-ΜΠΕ:

ΕΡ. Τεράστιος όγκος κοινοτικών πόρων θα εισρεύσει τα επόμενα χρόνια στην Ελλάδα από διάφορες πηγές, όπως το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, το ΕΣΠΑ 2021-2027 κτλ. Είσαστε αισιόδοξη ότι τα κονδύλια αυτά θα μπορέσουν να απορροφηθούν σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα;

ΑΠ. Ναι, υπάρχουν πολλά κονδύλια, αλλά βιώνουμε και τη μεγαλύτερη κρίση (μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο), όχι μόνο εδώ, αλλά εδώ υπάρχει και το πρόσθετο (πρόβλημα) του λιγνίτη και της εξάρτησης από αυτόν. Είναι όμως πράγματι μια πολύ σοβαρή κρίση και νομίζω πως στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή κάναμε το σωστό. Ο χρόνος για την εκτέλεση (execution) των κονδυλίων ποικίλει, άρα δεν έχετε το ίδιο πράγμα παντού (ως προς την απορρόφηση). To EΣΠΑ αφορά μια πιο μακρά χρονική περίοδο, από το 2021 ώς το 2029, αλλά οι πληρωμές μπορούν να γίνουν ώς το 2029. Φυσικά υπάρχει η τρέχουσα (προγραμματική) περίοδος χρηματοδότησης, του 2014-2021, για την οποία ακόμα έχουν να γίνουν πληρωμές, και παρότι ο βαθμός εκτέλεσης είναι αρκετά υψηλός, μπορούμε να έχουμε πληρωμές ώς το 2023. Στο ενδιάμεσο υπάρχουν τα κονδύλια του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και του Σχεδίου Δίκαιης Μετάβασης (…) κ.ά.

Υπάρχουν νέες συνθήκες και οι συνθήκες είναι πολύ απαιτητικές. Άρα, είναι όντως πάρα πολλά τα χρήματα; Είναι πάρα πολλά, αν νομίζετε ότι θα κάνετε ό,τι κάνατε και πριν, αλλά δεν μπορείτε να κάνετε ό,τι κάνατε πριν. Έχουμε την (ενεργειακή) μετάβαση που συμβαίνει εδώ, αλλά ταυτόχρονα έχουμε μια μετάβαση στα πάντα: στον τρόπο που λειτουργούν τα σπίτια μας, τον τρόπο με τον οποίο κάνουμε τη βιομηχανία, τον τρόπο με τον οποίο κάνουμε τις μεταφορές, στον τρόπο με τον οποίο μετακινούμαστε. Όλα πρέπει να αλλάξουν, γιατί όταν λέμε ότι η Ευρώπη πρέπει να περιορίσει τις εκπομπές ρύπων κατά 55% ώς το 2030 και (να τους φτάσει) στο μηδέν ώς το 2050, αυτό είναι πράγματι κάτι πάρα πολύ απαιτητικό. Ναι λοιπόν, στη θεωρία θα μπορούσατε να πείτε ότι οι πόροι είναι πολλοί. Αλλά αν “ ενσαρκώσετε” τον εαυτό σας στη διάσταση που έχουν οι προκλήσεις, τότε αισθάνεστε πως τα πράγματα (οι πόροι) μπορεί να είναι αναλογικά.

Χρησιμοποίησα (νωρίτερα, στην ομιλία της) το concept του Σχεδίου Μάρσαλ, γιατί αυτό ήταν η απάντηση στην κρίση του δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου και βρέθηκα αντιμέτωπη με το ερώτημα αν η τρέχουσα κρίση είναι παρόμοια με εκείνη. Στην πραγματικότητα, με το Σχέδιο Μάρσαλ και την ανασυγκρότηση, είχαμε μια από τις πιο δυναμικές περιόδους στην ευρωπαϊκή ιστορία. Ελπίζω ότι το ίδιο πράγμα θα συμβεί (και τώρα).

Τεράστιος ο όγκος των επιχειρηματικών ευκαιριών

ΕΡ. Στη συζήτηση με τους δημάρχους των ενεργειακών δήμων της δυτικής Μακεδονίας ακούστηκε ότι η Ελλάδα θα μπορούσε ίσως να τους εκπλήξει όλους (σε ό,τι αφορά την απολιγνιτοποίηση και την ενεργειακή μετάβαση). Πιστεύετε ότι κάτι τέτοιο είναι πράγματι πιθανό;

ΑΠ. Νομίζω πως ναι, νομίζω ότι είναι σίγουρα δυνατό. Σε αυτή την περιοχή, μπορούσα να δω πως μερικοί άνθρωποι γνωρίζουν πολλοί καλά τους κινδύνους, και αυτοί, αλλά και άλλοι, είναι γεμάτοι ενέργεια για να αλλάξουν τα πράγματα. Αν έχετε τα μέσα και έχετε την ενέργεια και τη θέληση, νομίζω πως αυτή η περιοχή μπορεί να γίνει πολύ συμβολική και να δώσει πολλή έμπνευση σε πολλούς άλλους σε όλη την Ευρώπη (…) Διασχίζοντας την Κοζάνη, μπορούσα να δω ότι υπάρχει δυναμική, υπάρχει πανεπιστήμιο, τεχνολογικό κέντρο, υπάρχει αναγνώρισή του ότι υπάρχουν και άλλα πράγματα, τα οποία θα μπορούσαν πραγματικά να απελευθερώσουν την περιφέρεια της Δυτικής Μακεδονίας από αυτή την υπερβολική εξάρτηση από τον λιγνίτη. Γιατί άκουσα τόσο πολλές ιδέες! Από τους νέους, από τους δημάρχους, τον περιφερειάρχη, για αγροτικά προϊόντα, τουρισμό, νέες τεχνολογίες, όλη την έρευνα που σχετίζεται με τις ψηφιακές τεχνολογίες, κλιματικές τεχνολογίες. Υπάρχει τεράστιος όγκος επιχειρηματικών ευκαιριών και νομίζω πως θα ανταποκριθείτε σε αυτό, σίγουρα.

Αν θέλουμε να ξεκινήσουμε ένα κίνημα, πρέπει να κινηθούμε

ΕΡ. Για πολλούς η ενεργειακή μετάβαση μοιάζει με πείραμα σε μεγάλη κλίμακα που γίνεται στις ευρωπαϊκές χώρες χωρίς εγγυημένο αποτέλεσμα. Είσαστε αισιόδοξη για το αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας ή θα δούμε την ανεργία να αυξάνεται και τις επιχειρήσεις να αδυνατούν να επιβιώσουν;

ΑΠ. Αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό ερώτημα, γιατί μερικές φορές βλέπετε αυτή τη δίκαιη μετάβαση σαν να ήταν θέμα θέλησης. Πρώτα απ’ όλα, βλέπουμε τι συμβαίνει με το κλίμα. ΟΚ, θα μπορούσατε να επιχειρηματολογήσετε ότι η Ευρώπη συνεισφέρει πολύ λίγο (στην κλιματική κρίση), αλλά όπως και να έχει, συνεισφέρει, και το γεγονός ότι η Ευρώπη προχωρά αναλαμβάνοντας μεγάλες δεσμεύσεις για το κλίμα, φέρνει πολλά (αντίστοιχες δεσμεύσεις) και από όλα κράτη. Τώρα οι ΗΠΑ, ακόμα και η Κίνα, ανέλαβαν κάποιες δεσμεύσεις, η Νότια Αφρική αναλαμβάνει δεσμεύσεις… Αν θέλουμε να ξεκινήσουμε ένα κίνημα λοιπόν, πρέπει να κινηθούμε.

Το δεύτερο είναι πως, σε ό,τι αφορά ειδικά τον λιγνίτη και ειδικά αυτή την περιοχή, μάς είπαν ότι, χωρίς (να έχει ληφθεί) κάποια πολιτική απόφαση που να τη γνωρίζουμε, η δυναμικότητα έπεσε από το 63% στο 30% (…), άρα ακολουθεί καθοδική πορεία, η ανταγωνιστικότητα του λιγνιτικού προϊόντος στην περιοχή μειώνεται κάθε φορά, η περιοχή έχει ήδη τώρα τα υψηλότερα επίπεδα νεανικής ανεργίας και όλα τα σημάδια είναι ότι (αυτή η δραστηριότητα) πηγαίνει προς τα κάτω.

OK, θα μπορούσατε να πείτε ότι είναι μια πολύ ευημερούσα βιομηχανία, στην οποία θα μπορούσαμε πραγματικά να δώσουμε ώθηση, αν ποντάραμε περισσότερο πάνω της. Το πιστεύετε; Κανένας δεν το πιστεύει. Άρα το ερώτημα είναι: είναι αυτό επιλογή; Αν δεν κάνουμε κάτι, οι τάσεις που έχετε εντοπίσει θα συνεχιστούν. Λαμβανομένου υπόψη ότι τέτοιες τάσεις υπήρχαν και στα ναυπηγεία ή την κλωστοϋφαντουργία σε πολλές περιοχές, και τη χαλυβουργία (…), λαμβανομένου υπόψη ότι πράγματι (η βιομηχανία αυτή) κινείται καθοδικά, είναι καλύτερο να δράσουμε. Κάποιος από τους δημάρχους είπε ότι δεν θα καθίσει να περιμένει. Αυτό κάνουμε λοιπόν. Βοηθάμε με τη χρηματοδότηση και τα εργαλεία κι ας δούμε πώς θα αντιδράσετε, η ευθύνη είναι δική σας (…)

Όχι στα «χρήματα από τον ουρανό» και στο νερό στην άμμο

ΕΡ. Οι άνθρωποι στη δυτική Μακεδονία δείχνουν να ανησυχούν πολύ ότι τα κοινοτικά κονδύλια θα φτάσουν στην περιοχή πάρα πολύ αργά. Εκτιμάτε ότι θα αρχίσουν να πείθονται για τα οφέλη του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης;

ΑΠ. Δεν είμαι υπέρ -και στην Ευρώπη δεν είναι παράδοση αυτό- του να έχουμε «χρήματα ελικοπτέρου», χρήματα που πέφτουν στους ανθρώπους από τον ουρανό. Ήδη υπάρχουν πολλοί πόροι. Λάβετε υπόψη τα κονδύλια της περιόδου 2014-2021, που ακόμα πληρώνουν και από τα οποία θα γίνονται πληρωμές ώς το 2023, αλλά και τον αναπρογραμματισμό των κονδυλίων. Λάβετε υπόψη το REACT, που (…) εξακολουθεί να πληρώνεται και η δεύτερη δόση έρχεται τώρα, σκεφτείτε το γεγονός ότι το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας είναι εμπροσθοβαρές κι όταν εγκρίθηκε, δημιουργήθηκε άμεσα πολύ σημαντική εμπροσθοβαρής ρευστότητα… Δεν θα συμφωνούσα λοιπόν ότι δεν υπάρχει ρευστότητα. Υπάρχει ρευστότητα και υπάρχει χρηματοδότηση (…) Δεν νομίζω λοιπόν ότι είναι χρήσιμο μεσομακροπρόθεσμα απλά να ρίχνουμε χρήματα οπουδήποτε, γιατί θα ήταν κακή κατανομή των χρημάτων. Το θέμα δεν είναι απλά να επεμβαίνουμε με οτιδήποτε, αλλά να σχηματίσουμε την οικονομία και την κοινωνία με τέτοιο τρόπο, ώστε τα πρότζεκτ να συνεισφέρουν στο κοινό καλό και αυτό το κοινό καλό πρέπει να μοιράζεται και να είναι προσδιορισμένο.

Αυτό που δεν μπορώ να πω είναι «ναι, αύριο θα βάλω τα γραμματόσημα (για να εγκριθεί το σχέδιο δίκαιης μετάβασης)», γιατί δεν το έχω λάβει ακόμα. Είναι απλά θέμα λογικής. Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει ότι η Ελλάδα έχει καθυστερήσει, φυσικά όχι. Η Ελλάδα είναι μια από τις πρωτοπόρους σε αυτό. Αλλά για να γίνει ένα σχέδιο που λειτουργεί και λύνει το πρόβλημα με δομικό τρόπο, χρειάζεται λίγος χρόνος.

Υπήρξε λοιπόν κάποια στιγμή που πήραμε χρήματα (ως ΕΕ), χρήματα που προέρχονται από διεθνή δανεισμό, δεν πρέπει να το ξεχνάμε αυτό, για πρώτη φορά πήγαμε μαζί στις χρηματοοικονομικές αγορές και δανειστήκαμε. Αλλά πρέπει να αποπληρώσουμε (τον δανεισμό), όλοι μας. Αυτή λοιπόν είναι μια μεγάλη ευθύνη και πρέπει να βεβαιωθείτε ότι θα λύσετε το πρόβλημα και δεν θα το συγκαλύψετε, ότι θα μετασχηματίσετε την οικονομία σας και τις επιχειρήσεις σας, ώστε να γίνουν πιο βιώσιμες και πιο ανθεκτικές, ώστε να μπορούν να αντιμετωπίσουν την κλιματική αλλαγή και τον διεθνή ανταγωνισμό κι ώστε η χώρα και η περιοχή να μετασχηματιστούν και να δημιουργηθούν βιώσιμες θέσεις εργασίας.

Νομίζω λοιπόν πως δεν θα ήταν σώφρον να επιταχύνουμε, όλοι θα ήταν ευχαριστημένοι, αλλά σε δύο χρόνια, τον επόμενο χρόνο, θα λέγατε «χρειάζονται περισσότερα χρήματα», γιατί αυτά έχουν εξαντληθεί. Αν δεν προσέξετε πώς θα οργανώσετε τις διαδικασίες, αυτό θα είναι, κατά τη δική μου άποψη, σαν να ρίχνετε νερό στην άμμο, όπου τίποτα δεν αναπτύσσεται. Εάν προετοιμάσετε σωστά το έδαφος, φυτέψετε σπόρους και ποτίζετε, κάτι θα αναπτυχθεί. Αλλά αν ρίξετε το ίδιο νερό σε έδαφος που δεν είναι προετοιμασμένο, θα χάσετε το νερό και το νερό είναι πολύ πολύτιμο, το νερό είναι τα χρήματά μας, χρήματα των φορολογουμένων. Ας δουλέψουμε λοιπόν προσεκτικά και επανεστιάσουμε από αυτό το εύκολο πράγμα, το «πού είναι τα χρήματα», στο «για τι προορίζονται τα χρήματα» (τι θα χρηματοδοτηθεί). Μαζί θα κάνουμε ένα πολύ ωραίο έργο εδώ, αλλά δεν είναι οι Βρυξέλλες που θα σας πουν τι να κάνετε, αλλά εσείς πρέπει να πείτε στις Βρυξέλλες τι θέλετε να κάνετε, και αυτό είναι που κάνει το “ κλικ”»._

Αλεξάνδρα Γούτα

ΑΠΕ-ΜΠΕ