Η γεωφυσική – αρχαιολογία αποκαλύπτουν τα μυστικά των Φιλίππων

του ανταποκριτή μας Β. Λωλίδη

Οι εργασίες που εκτελούνται τα τελευταία τρία χρόνια στους Φιλίππους, στο πλαίσιο ενοποίησης του αρχαιολογικού χώρου, αποκαλύπτουν νέες πτυχές της πολυσήμαντης ιστορίας και της σπουδαιότητας που είχε η πόλη ως διοικητικό, οικονομικό και πολιτιστικό κέντρο.

Η τελευταία διασκόπηση που διενήργησε στον αρχαιολογικό χώρο ο καθηγητής του ΑΠΘ Γρηγόρης Τσόκας αποκάλυψε την ύπαρξη ενός ελεύθερου χώρου σε ορθογώνιο σχήμα, στοιχείο που οδηγεί τους αρχαιολόγους σε μια υπόθεση εργασίας για το τι θα μπορούσε να είναι. Όπως εξηγεί, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Καβάλας – Θάσου Σταυρούλα Δαδάκη, «ενώ η διασκόπηση που διενήργησε ο καθηγητής Γρηγόρης Τσόκας κοντά στο ανατολικό τείχος δείχνει να υπάρχουν πυκνές δομές, εντούτοις υπάρχει ένα σημείο που φανερώνει την ύπαρξη ενός μεγάλου ορθογώνιου χώρου, αλλά δεν έχουμε εντοπίσει ακόμη όλα τα στοιχεία που θα δημιουργούσαν τη βεβαιότητα ότι βρισκόμαστε μπροστά στον εντοπισμό του αρχαίου ιπποδρόμου των Φιλίππων. Κι αυτό γιατί δυστυχώς δεν εντοπίστηκε το πέταλο του ιπποδρόμου. Μεσολαβεί μια έκταση με έντονη φύτευση, οπότε δεν μπορούσαμε να έχουμε αποτελέσματα, γιατί η παρουσία των φυτών δυσκολεύει τις μετρήσεις. Περιμένουμε να καθαριστεί ο χώρος, να επεκταθεί η έρευνα πιο δυτικά ώστε να εξάγουμε περισσότερο ασφαλή συμπεράσματα».

Η κ. Δαδάκη υπογραμμίζει ότι η διασκόπηση αποκάλυψε πληθώρα ενδιαφερόντων στοιχείων που θα μελετηθούν σε βάθος, ενώ το επόμενο βήμα θα είναι να γίνουν κάποιες τομές στο έδαφος και εν συνεχεία, όταν υπάρξει ωριμότητα να ξεκινήσουν ανασκαφικές εργασίες.

Σε δηλώσεις του, ο κ. Τσόκας επισήμανε -μεταξύ άλλων- ότι «στην περίπτωση της γεωφυσικής έρευνας των Φιλίππων, διενεργήθηκε μια διασκόπηση στην οποία υπήρχε κάτι καινοτόμο: αυτό είναι ότι εφαρμόστηκαν διαφορετικές μέθοδοι και στη συνέχεια με μαθηματικό τρόπο έγινε η σύνθεση των αποτελεσμάτων. Οι μέθοδοι αυτοί είναι η ηλεκτρική χαρτογράφηση, η μαγνητική διασκόπηση, η εφαρμογή ραντάρ υπεδάφους, ενώ από αέρος έγινε διασκόπηση με τη μέθοδο Lindar, εναέρια φωτογράφηση στο υπέρυθρο και τέλος και η ηλεκτρική τομογραφία».

«Η έρευνα στους Φιλίππους», σημείωσε ο κ. Τσόκας, «επεκτάθηκε σε πολλά σημεία του αρχαιολογικού χώρου, αλλά σε μεγαλύτερη έκταση, κοντά στο αρχαίο θέατρο και το ανατολικό τείχος. Εκεί, εντοπίστηκε ένας μεγάλος ελεύθερος χώρος, σε ορθογώνιο σχήμα».

Το ψηφιδωτό με την απεικόνιση του ιππόδρομου

Να σημειωθεί ότι κατά τις ανασκαφικές εργασίες που έγιναν στα μέσα της δεκαετίας του 1990 από το τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ στους Φιλίππους ήρθε στο φως ένα μεγάλων διαστάσεων ψηφιδωτό με την απεικόνιση του ιππόδρομου και μάλιστα σε ένα χώρο όπου γειτνιάζει με το σημείο της υπόθεσης εργασίας για τον εντοπισμό του οικοδομήματος.

«Συνήθως ο ιππόδρομος», υπογραμμίζει η κ. Δαδάκη, «είναι ένα μνημειακό κτήριο, που συνδέεται με τη δημόσια ζωή της πόλης. Βέβαια, όπως διαπιστώνουμε, για αιώνες οι Φίλιπποι ήταν ένα ανοιχτό λατομείο, όπου η πρώτη ύλη προέρχονταν από τα προϋπάρχοντα κτήρια, στα οποία επαναχρησιμοποιούσαν τους μαρμάρινους όγκους. Επειδή οι ιππόδρομοι χρησιμοποιούν μεγάλα μαρμάρινα μπλοκ ίσως να έχουν αφαιρεθεί πολλά μάρμαρα για την κατασκευή νεώτερων κτιρίων. Σε κάθε περίπτωση, η ανεύρεση του ιπποδρόμου θα εμπλουτίσει το μητρώο της πόλης με ένα μνημειακό κτήριο και θα την εντάξει σε μια κατηγορία μεγάλων αστικών κέντρων που έχουν τα ίδια στοιχεία, όπως για παράδειγμα η Θεσσαλονίκη και η Κωνσταντινούπολη».

Από την Άνοιξη του 2019, ολόκληρος ο αρχαιολογικός χώρος των Φιλίππων, το τελευταίο μνημείο της Ελλάδας που εγγράφθηκε στον Κατάλογο Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, θυμίζει ένα μεγάλο εργοτάξιο.

Οι εκτεταμένες εργασίες που βρίσκονται σε εξέλιξη δίνουν ήδη μια νέα οπτική στον επισκέπτη, προσφέροντας εντυπωσιακή θέαση των μνημείων στο σύνολο σχεδόν του αρχαιολογικού χώρου. Στα επόμενα χρόνια τίποτα δεν θα θυμίζει την εικόνα που αντίκριζε κάποιος για δεκαετίες, όταν μέσα από τον αρχαιολογικό χώρο διέρχονταν η παλιά εθνική οδός Καβάλας – Δράμας.

Οι διασκοπήσεις αποκαλύπτουν κρυμμένα μυστικά

Πάντως, δεν είναι η πρώτη φορά που εντοπίζεται κάποιο μεγάλο οικοδόμημα στο υπέδαφος του αρχαιολογικού χώρου των Φιλίππων. Τέτοια εποχή πέρυσι, είχε γίνει γνωστή η ύπαρξη ενός άλλου μεγάλου οικοδομήματος, που το μέγεθός του το ανάγει στην κατηγορία των δημοσίων κτιρίων αλλά και κάθετοι δρόμοι που συνδέουν το αρχαίο θέατρο με την αρχαία Εγνατία οδό. Τα ευρήματα αυτά αποκαλύφθηκαν στη διάρκεια μιας άλλης διασκόπησης, που πραγματοποιήθηκε στον αρχαιολογικό χώρο των Φιλίππων από τον καθηγητή Γρηγόρη Τσόκα.

Τον Απρίλιο του 2021, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Καβάλας – Θάσου Σταυρούλα Δαδάκη υπογράμμισε ότι «η Εφορεία συμμετέχει ως εταίρος σε ένα πρόγραμμα της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Τεχνολογίας που αφορά τη συστηματική διασκόπηση εδάφους εντοπισμού υπόγειων αρχαιολογικών χώρων, που υλοποιείται από τον καθηγητή γεωλογίας του ΑΠΘ Γρηγόρη Τσόκα.

Στο πλαίσιο αυτό έγινε μια γεωφυσική διασκόπηση στο σημείο νότια του αρχαίου θεάτρου, που μέχρι πρότινος υπήρχε πυκνή βλάστηση. Τα αποτελέσματα είναι πράγματι εντυπωσιακά. Οι διασκοπήσεις μας δίνουν τη δυνατότητα να ξέρουμε πού πρέπει να σκάψουμε. Δημιουργούν τρόπον τινά, ένα χάρτη εργασιών που μας κατευθύνει για το πού πρέπει να σκάψουμε ώστε να επιτευχθεί ο σχεδιασμός της ενοποίησης του αρχαιολογικού χώρου»..

ΑΠΕ-ΜΠΕ